Symfonieorkest Eindhoven in Vogelvlucht
Van “kweekvijverklas” tot volwaardig symfonieorkest
HET BEGIN
Toen Jan Brussen dirigent werd van Philips Ontspannings Vereniging (P.O.V.) en op de orkestklas kwam, vroeg hij waarom de orkestklas eigenlijk geen bestuur had en waarom ze nooit uitvoeringen gaven. (De bedoeling van de orkestklas was dat onervaren musici in dit klein orkestje wat orkestervaring zouden kunnen opdoen om dan, als ze goed genoeg waren en er een plek vrij was in het P.O.V., daarin mee zouden mogen spelen.) Er bleek in de orkestklas alleen een juffrouw te zijn die trouw de contributie ophaalde en aan de penningmeester van P.0.V. afdroeg. Er kwam een bestuur met Chris Velzel als voorzitter, de juffrouw van de contributie als penningmeester en Frits ten Haaf als secretaris. Laatstgenoemde werd later voorzitter.
De naam van de orkestklas was vanaf dat moment P.O.V. II en er werden uitvoeringen georganiseerd. In 1960 werden beide P.0.V.’s overgenomen door Louis Stotijn. De repetities van het P.0.V.II zijn jarenlang in een ruimte boven een oude kleuterschool geweest, waarin nu de Philips bibliotheek en de klei- en bejaardenclub zitten. Het orkest kon echter nooit goed op peil komen, omdat het voortdurend afgeroomd werd door P.O.V. In 1967, toen v.d. Peet het orkestje over nam van Stotijn, waren de repetities voortaan in de bovenzaal van café “De Kroon”, waar ze repeteerden van 8 tot half 11.
Ook de naam wijzigde weer eens: het Philips Klein Symfonieorkest. In die tijd werd vanuit de T.H. het Eindhovens Studenten Muziek Gezelschap (E.S.M.G.- orkest) opgericht, waardoor er heel wat leden, die anders naar het P.O.V. zouden zijn gegaan, naar dat E.S.M.G gingen. Na v.d. Peet werd Schooren dirigent en omdat ‘de hooizolder’ (de bovenzaal van café “De Kroon”) werd afgebroken, kreeg ten Haaf toestemming om voorlopig de Helikonzaal in het Philips Ontspanningscentrum (P.O.C) te gebruiken. Een nieuwe dirigent volgde: Guy van Woerdekom.
OPRICHTING VAN ORKESTVERENIGING “HELIKON”
Het orkestje had maar zo’n 15—20 leden en de toekomst zag er slecht uit. Ghis Nelissen, een student die zowel in P.0.V.II als het E.S.M.G-orkest zat, stelde voor beide orkesten te fuseren. Het E.S.M.G., destijds onder leiding van Jacques Wijnen, had 11 leden; 4 1e violen, 2 2e violen, 2 alten, 2 celli en 1 hobo. Nadat ten Haaf een keer een repetitie van het E.S.M.G. had bijgewoond, vonden vanaf mei 1969 gezamenlijk repetities plaats onder leiding van Jacques Wijnen. Op 11 december 1969 was de oprichtingsvergadering. Het hele gezelschap was uitgenodigd. Op 1 januari 1970 vond de oprichting plaats. Met een prijsvraag kwam men uiteindelijk op de naam “Eindhovense Orkestvereniging Helikon”. Jacques Wijnen en Frits ten Haaf blijven door al hun inspanningen de geestelijke vaders van het Helikonorkest.
De naam Helikon berust op toeval want het orkest repeteerde in het begin in de Helikonzaal van het inmiddels afgebroken Philips Ontspanningscentrum (POC). Maar Helikon betekent meer: de berg Helikon was in de Griekse mythologie ook de plaats waar de muzen, de beschermgodinnen van de kunsten, hun thuis hadden. Al vrij snel was er ook een intern nieuwsblaadje: “Parlando”.
DE EERSTE PERIODE MET DIRIGENT JACQUES WIJNEN
Al bladerend door 50 jaar plakboeken over ons orkest valt op dat Helikon in de beginjaren veel met koren heeft gewerkt. Dit is niet verwonderlijk met Jacques Wijnen als dirigent. Hij dirigeerde diverse koren, waaronder zijn Madrigaalkoor. Ook waren er veel contacten met zangsolisten, zelfs binnen zijn eigen familie met Jack Wijnen en Marijke Wijnen-van de Griendt.
Helikon is mede ontstaan uit het studentenorkest van de Technische Hogeschool en het orkest geeft sinds het ontstaan jaarlijks op uitnodiging een middagconcert in het auditorium, aangeboden aan de bevolking van Eindhoven ter gelegenheid van de Diesviering. Op 22 november 1975 introduceert Helikon het “Concert met jonge solisten” in de Stadsschouwburg van Eindhoven, later Philips Ontspannings Centrum.
Er volgen concerten met o.a. klarinettist Marcel Hendriks, celliste Ceciel Knaven, dirigent Jacques van Steen, violiste Isabelle van Keulen en cellist Johan van Iersel. Op 16 december 1973 geeft Helikon een concert in de Gerarduskerk op de Autoloze Zondag! Geen probleem, want Helikon huurt een bus en stippelt een route uit om alle leden op te halen en weer terug te brengen.
Op 5 mei 1976 wordt een traditie ingezet met de Kamermuziekavond, waarbij Jacques Wijnen regelmatig als pianist/begeleider optreedt. Ook komen andere kwaliteiten van de orkestleden boven met zelf gemaakte cakes en taarten.
Solisten bij Helikon zijn vaak bekende Nederlanders, zoals: Theodora Geraerts, Vera Beths, Marco Bakker, Daniel Wayenberg, Louis van Dijk, Edwin Rutten (verteller) en Berdien Stenberg. Het familieconcert met Edwin Rutten vindt plaats in de Sint-Petruskerk in Oirschot en de Magdalenakerk in Geldrop. Hij vertelt twee door Antoon Maessen op muziek gezette fabels van Jean de la Fontaine aan het veelal jeugdig publiek. Hij legt uit dat amateurmusici in het dagelijkse leven wat anders doen en vraagt aan een aantal orkestleden wat voor beroep ze uitoefenen. Zo ook aan Petra met haar vrolijk gekleurde haardos. Zij moet zelfs op haar stoel gaan staan om zich te laten bewonderen! (Ze is overigens kapster).
Van 1969 tot 2000 stond Helikon onder leiding van Jacques Wijnen.
Een hoofdstuk apart vormen de orkestreizen naar Frankrijk (Bayeux) 1987, Polen (Lublin) 1990, Hongarije (Kecskemet) 1993, Liechtenstein 1996 en China 2005/2006. In Lublin wordt er tijdens de feestavond ingebroken in het hotel. Kleding van Jacques en de trombone van Tijs vormen de buit.
In Hongarije gaat nog meer mis: een rokende Hongaarse bus, verwisselde kleding tijdens het omkleden voor het concert waarbij de één een te korte en de ander een te lange broek aanheeft, de dubbeldekker bus die niet onder het viaduct past, Miriam slaat tijdens het concert dwars door de trom, ’s avonds laat bij terugkeer geen water meer uit de kraan en de bus die vastraakt in de modder.
DE TWEEDE FASE MET DIRIGENT KIAN PIN HIU
Van 2000 tot 2007 stond Helikon onder leiding van Kian Pin Hiu. Onder zijn leiding was het toenmalige Helikon een van de eerste amateursymfonieorkesten, die op concertreis gingen naar China. Wat een belevenis! Handtekeningen uitdelen na een concert, eten met stokjes, soep die aan het einde van de maaltijd wordt opgediend, de tempels, de markten en vooral: de toiletten. Concertreizen verbroederen en komen het sociaal karakter van een orkest zeker ten goede. Leden komen en gaan maar de spirit van Helikon is altijd blijven bestaan.
DE DERDE FASE MET DIRIGENT DAAN ADMIRAAL
Begin 2009 werd Daan Admiraal onze vaste dirigent. Samen met hem heeft Helikon de ingezette muzikale ontwikkeling doorgezet. Het orkest kreeg per 1 september 2010 een nieuwe naam: Symfonieorkest Eindhoven en een nieuwe huisstijl en logo. Een periode van ontwikkeling van het orkest werd ingezet wat in december 2013 leidt tot een eerste uitvoering van een Mahler symfonie.
Ook het TU/e concert wordt geleidelijk getransformeerd tot een concert gericht op (jonge) kinderen. Door samen te werken met acteurs wordt de klassieke muziek samen met een gevisualiseerd spannend verhaal gemengd tot een meeslepende beleving. Na afloop met samenwerking van Centrum voor de Kunsten Eindhoven, vioolbouwer Zick en muziekwinkel Toon’s Muziek is er een instrumentengalerij, waar de kinderen de instrumenten zelf kunnen uitproberen.
Eind 2012/2013 is er een tweede zeer succesvolle concertreis naar China met drie concerten in Beijing en twee in Tianjin.
DE VIERDE FASE MET DIRIGENT QUENTIN CLARE
Na deze periode breekt er een korte periode met wisselende dirigenten aan (Bas Pollard, Lucas Vis). Met Bas Pollard heeft het orkest in 2015 een korte maar zeer succesvolle concertreis naar de Elzas gemaakt, met concerten in Orschwiller en Straatsburg.
Vanaf 2017 is de Britse dirigent Quentin Clare onze maestro. Quentin studeerde compositie, piano en directie in het Verenigd Koninkrijk bij Andrew Mogrelia en deed zijn bachelor en master directie aan het Koninklijk conservatorium in Den Haag bij Jac van Steen, Ed Spanjaard en Micha Hamel. Onder zijn leiding heeft het orkest zeer aan kwaliteit gewonnen en is hij voor het orkest een grote bron van inspiratie door zijn grote muzikale bevlogenheid.
Het orkest heeft in de afgelopen decennia zijn eigen unieke plek in het Eindhovense muzikale landschap weten te veroveren. Het orkest telt nu ca. 60 vaste leden uit de regio Eindhoven en daarbuiten; de meest leden van het orkest zijn gevorderd amateur, een aantal heeft een muziekvakopleiding genoten.
Er worden regelmatig projecten gedaan met muziekgezelschappen en koren uit de regio. Zo verleende het orkest o.a. zijn medewerking aan 75 jaar Bevrijding van Eindhoven in oktober 2017 met het Koninklijk Mannenkoor La Bonne Espérance. Maar ook de uitvoering van de “Carmina Burana” van Carl Orff met bewoners van de wijk Vonderkwartier in Eindhoven was een groot succes. Repetities vinden tegenwoordig plaats in de nieuwe aula van het Augustinianum.
GOUDEN JUBILEUM: Ode aan de vreugde
Als voorlopig hoogtepunt noemen wij het 50-jarig jubileum van het orkest in december 2019, met de uitvoering van de 9e symfonie van Beethoven, in samenwerking met het Philips’ Philharmonisch Koor. Wij willen in de komende decennia graag muzikaal verder groeien en genieten van de vreugde die muziek maken ons allemaal brengt!
